Szczepionka na COVID-19 uruchomiła dyskusję na temat bezpieczeństwa szczepionki na COVID-19 w ciąży, ale przy okazji pojawił się temat szczepień w ciąży w ogóle. Aczkolwiek zalecenia szczepienia w ciąży na grypę i krztusiec istnieją od dawna, na długo przed erą covidową…
Więcej o samej szczepionce na COVID-19 i o szczepieniu na COVID-19 w ciąży znajdziesz w innych moich opracowaniach:
- Szczepionka na COVID-19
- Szczepienie w ciąży na COVID-19 chroni Twoje dziecko!
- Ciąża, karmienie piersią a szczepionka na COVID-19
Ogólne zalecenia szczepień ciężarnych i podczas karmienia piersią
- W ciąży można bezpiecznie podawać szczepionki inaktywowane, czyli zawierające całe zabite wirusy lub bakterie albo ich fragmenty albo zawierające matrycę do produkcji antygenu (czyli szczepionki najnowszej generacji zawierające mRNA, które służy do produkcji konkretnego fragmentu patogenu, który jest wykorzystywany do rozpoznania przez układ odpornościowy).
- W okresie karmienia piersią można podawać wszystkie szczepionki inaktywowane (zabite) oraz szczepionki żywe zalecane do podawania osobom dorosłym, których nie podano przed okresem ciąży lub w czasie ciąży. Szczepionki żywe zawierają całe i żywe drobnoustroje, ale pozbawione są one zjadliwości (tzn. nie są chorobotwórcze).
- Można podać więcej niż jedną szczepionkę podczas tej samej wizyty, stąd istnieją zestawy szczepionek podawanych podczas jednej iniekcji. Jedynym wyjątkiem jest podanie 2 żywych szczepionek, gdzie odstęp powinien być 4 tygodniowy.
- Członków rodziny kobiety w ciąży można szczepić szczepionką skojarzoną przeciw odrze, śwince i różyczce. Żywe, osłabione wirusy zawarte w tej szczepionce nie przenoszą się z osoby szczepionej na innych. Z tego samego powodu można szczepić na ospę wietrzną dzieci, których matki są w ciąży.
Grypa
Któż nie zna grypy, któż jej nie przechodził? Jednak grypa należy do jednych z najbardziej śmiercionośnych drobnoustrojów w historii ludzkości (słynna epidemia „hiszpanki”). Według epidemiologów i zakaźników to właśnie jeden z jej wariantów miał być plagą przyszłości. Nie zdążył, aktualnie jest nią wirus SARS-CoV-2.
Grypę wywołuje wirus grypy, który jest wysoce zmienny – stąd konieczność corocznej aktualizacji szczepionki przeciwko grypie. Roznosi się drogą kropelkową lub przez kontakt ze skażoną powierzchnią. Droga kropelkowa oznacza wdychanie maleńkich kropelek (tzw. aerozol) śliny i wydzieliny z jamy nosowej unoszących się w powietrzu i powstałych z wydychanego powietrza innych osób. Dobry i kulturalny zwyczaj zasłaniania usta podczas kaszlu ma swoje poważne medyczne uzasadnienie.
Celem wirusów jest nabłonek dróg oddechowych, który one uszkadzają powodując szereg objawów grypowych, jak m.in.: kaszel, ból gardła, katar, dreszcze, bóle mięśniowo-stawowe, bóle głowy, bóle w klatce piersiowej, złe samopoczucie. Taki uszkodzony nabłonek potem ułatwia rozwój innych infekcji, np. bakteryjnych. Groźne są powikłania pogrypowe spowodowane samym wirusem grypy lub poprzez inne nadkażenia, m.in. zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie ucha środkowego, ale także zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, zaostrzenie istniejących chorób przewlekłych i powikłania neurologiczne. Grypa hiszpanka zabijała poprzez krwotoczne zapalenie płuc. To jest wyjaśnienie, dlaczego grypa jest tak groźna dla osób starszych i mających problemy z oddychaniem lub utrudnione oddychanie, jak kobiety ciężarne…
Szczepienie na grypę w ciąży
Zgodnie z rekomendacjami PTGiP (Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników), ale także m.in. WHO i CDC, zaleca się wykonywanie szczepienia na grypę w ciąży w każdym jej okresie, choć optymalnie w II i III trymestrze. W ostatnich rekomendacjach ACOG (The American College of Obstetricians and Gynecologists) z 2018 roku dotyczących tego tematu możemy znaleźć zdanie, iż „kobieta ciężarna chorująca na grypę ma zwiększone ryzyko przyjęcia na oddział intensywnej terapii, a także niekorzystnych zdarzeń w okresie okołoporodowym i noworodkowym”.
Krztusiec (koklusz)
Nazwy krztusiec i koklusz znamy wszyscy. Oba te pojęcia oznaczają tę samą chorobę, ale jedna była w użyciu nieco dawniej (koklusz). Krztusiec to ostra, bakteryjna i bardzo zakaźna choroba dróg oddechowych (zapalenie tchawicy i oskrzeli) wywołana przez toksyny produkowane przez bakterię Bordatella pertussis. Najważniejszym objawem jest bardzo silny, napadowy i przewlekły kaszel (krztuszący), któremu zwykle towarzyszy duszność i charakterystyczny świst oddechowych określany jako „pianie”.
Krztusiec jest najgroźniejszy dla noworodków i małych niemowląt, ciężko chorują także osoby starsze, ale zachorować można w każdym wieku. Koklusz roznosi się drogą kropelkową, a źródłem są osoby chore, głównie młodzież i osoby dorosłe, u których ta groźna choroba może przebiegać łagodnie i skąpoobjawowo. Ryzyko zachorowania po kontakcie z chorym przekracza 80%. Dla dzieci w pierwszych miesiącach po urodzeniu krztusiec może być chorobą śmiertelną lub zagrażać ciężkimi powikłaniami, łącznie z krztuścowym zapaleniem mózgu prowadzącym do trwałego kalectwa.
Krztusiec to ciężka choroba, której można zapobiegać poprzez stosowanie szczepień. Niemal na całym świecie powszechnie stosuje się u niemowląt odpowiednią szczepionkę. Opracowano ją w latach 40-stych zeszłego wieku, a w Polsce stosuje się od lat 50-tych. Są dwie generacje szczepionki przeciwko krztuścowi: pełnokomórkowa (DTPw) i lepiej tolerowana, bezkomórkowa zawierająca oczyszczone antygeny (DTPa). Jednak ochrona po szczepionce pełnokomórkowej jest dłuższa (trwa ok. 10-12 lat) niż po bezkomórkowej (ok. 5 lat).
W ostatnim czasie mamy nawrót krztuśca. Od lat ’80 notuje się systematyczny wzrost zachorowań, np. w roku 2012 zgłoszono ich 3x więcej niż w roku poprzednim. Odporność nabyta i poszczepienna zmniejsza się z czasem. Wiadomo, że można zachorować na krztusiec wielokrotnie w ciągu swojego życia. Niestety osoby dorosłe często lekceważą jego objawy przez wiele dni zarażając otoczenie.
Program szczepień ochronnych w Polsce przewiduje 3 dawki podstawowego szczepienie na krztusiec począwszy od 2 miesiąca życia (3 dawki w 2-6 mż) i dwie dawki przypominające (16-18 m i 6 rż). Niestety odporność poszczepienna z czasem się zmniejsza. Stąd tyle dawek przypominających i zalecenia, by osoby dorosłe przyjmowały kolejne dawki przypominające co ok. 10 lat.
Szczepienie na krztusiec w ciąży
Program Szczepień Ochronnych zaleca podanie dawki szczepionki dTap (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi dla dorosłych) kobietom w ciąży będących w 27-36. tygodniu ciąży.
Szczepienie w ciąży daje noworodkowi ochronę do czasu wytworzenia przez nie własnej odporności (pierwsza dawka jest dopiero w 2mż!). Dostępne dane potwierdzają 90% redukcję zachorowalności na krztusiec dzieci matek, które zaszczepiły się w ciąży.
Bibliografia
- Czy można szczepić kobiety w ciąży? (PZH, NIZP)
- Prevention and Control of Seasonal Influenza with Vaccines: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices — United States, 2020–21 Influenza Season
- Jakie są rodzaje szczepionek? (PZH, NIZP)
- Influenza Vaccination During Pregnancy (The American College of Obstetricians and Gynecologists)
- Szczepienia dla kobiet planujących ciążę, kobiet w ciąży i matek karmiących piersią (GIS)
- Stanowisko ekspertów OPZG i PTGiP dotyczące szczepienia przeciw grypie kobiet w ciąży (2020)
- Krztusiec
- Szczepionka przeciw krztuścowi (PZH, NIZP)
- Program Szczepień Ochronnych w 2021 roku
Dodaj komentarz