Ten temat wraca dość często, zaraz obok pytania: Czy usg jest bezpieczne? Dlatego postanowiłem zrobić listę badań usg w ciąży: tych koniecznych i tych zalecanych. Z wyjaśnieniem, czemu są ważne.
Lista badań ultrasonograficznych w ciąży jest dość krótka i konkretna. Można ją znaleźć w rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (d. Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego):
- Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu
- Rekomendacje Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym (wersja z 2015 roku)
Dla ułatwienia pozwoliłem sobie podzielić badania ultrasonograficzne w ciąży na te obowiązkowe i te zalecane. Zakładając, że cokolwiek może być obowiązkowe dla pacjenta we współczesnej medycynie. 🙂 Pacjent na własną odpowiedzialność zawsze ma prawo nie zgodzić się na proponowaną diagnostykę i leczenie.
Wyjątki, jak to w medycynie
W ramach komplikacji jest jeszcze grupa badań nie ujętych w tych rekomendacjach, ale mających na celu ustalenie rozpoznania lub upewnienie się, że dziecko jest zdrowe, np. powtórzenie badania, kiedy dziecko nie pozwala sobie czegoś obejrzeć, bo jest np. odwrócone plecami.
Do tej grupy należą też badania, w których monitoruje się dobrostan płodu, np. w konflikcie serologicznym albo hipotrofii.
Badania usg obowiązkowe
Obowiązkowe wg PTGiP są następujące badania:
- Badanie małej ciąży, czyli przed 10tc
- Badanie genetyczne, czyli ok. 12tc
- Badanie połówkowe, czyli 18-22tc
- Badanie III trymestru, czyli ok. 28-32tc
Badanie usg małej ciąży
Wykonuje się je do 10. tygodnia ciąży. Ma ono szczególne znaczenie w ocenie:
- ciąż wielopłodowych – ocena kosmówkowości i liczby zarodków,
- wielkości ciąży przy nieznanej ostatniej miesiączce lub przy nieregularnych cyklach.
Prawidłowa ocena kosmówkowości i liczby zarodków jest niezbędna do dalszego prowadzenia ciąży – są znaczące różnice w przebiegu ciąży bliźniaczej jednokosmówkowej i dwukosmówkowej. Więcej o tym przeczytasz w odpowiednim artykule.
Podstawową i najczęstszą jednak funkcją tego badania jest ocena wieku ciążowego i skonfrontowania go z terminem porodu wyliczonym z ostatniej miesiączki. Jeśli różnica jest zbyt duża, należy zmodyfikować termin porodu i liczyć wiek ciąży wg terminu wyliczonego z usg! Ale jest istotna uwaga – ten manewr można zrobić tylko w I trymestrze – jest to punkt odniesienia, do którego później porównuje się pomiary z kolejnych badań.
Więcej szczegółów o tym badaniu poznasz tutaj: https://marianmalinowski.pl/ciaza/pierwsze-usg/
Badanie prenatalne
Jest to badanie określane zwyczajowo jako genetyczne i wykonywane ok. 12tc. Dokładnie od 11,0 do 13,6tc, co przekłada się na odpowiednią i kluczową wielkość CRL (Crown-Rump Length, długość ciemieniowo-siedzeniowa płodu) 45-84mm.
To badanie jest związane z testem PAPP-A, które zwiększa jego skuteczność w wykrywaniu chorych dzieci.
Więcej o tych testach znajdziesz tutaj: https://marianmalinowski.pl/ciaza/o-co-chodzi-z-ta-pappa/. A tutaj o samych badaniach prenatalnych: https://marianmalinowski.pl/ciaza/badania-prenatalne-czyli-o-co-chodzi-z-ta-papp-a/.
W tym miejscu zobaczysz jak wygląda dziecko w 12tc: https://marianmalinowski.pl/ciaza/12-tydzien-ciazy/
Badanie połówkowe
To badanie wykonuje się ok. 18-22tc, najczęściej ok. 20-22tc. Polega na dokładnej ocenie anatomii płodu ze szczególnym uwzględnieniem anatomii serca (narząd najczęściej ulegający wadom, w tym o podłożu genetycznym) i markerów genetycznych, np. oceny kości nosowej.
Istotnym elementem tego badania, ale i kolejnych, jest ocena wzrastania płodu. Polega ona na wykonaniu dokładnych pomiarów małego człowieczka i porównaniu ich ze spodziewaną wielkością – wiekiem wyliczonym z ostatniej miesiączki lub z usg z I trymestru. Prawidłowa wielkość płodu jest podstawowym czynnikiem określającym jego dobrostan. Hipotrofia, czyli stan, w którym dziecko przestaje rosnąć w sposób prawidłowy, jest bardzo niebezpieczną i groźną chorobą dla płodu.
Badanie III trymestru
Badanie III trymestru nie dorobiło się jeszcze swojej zwyczajowej nazwy :). Wykonuje się je ok. 28-32tc i w pewnym sensie jest powtórzeniem badania połówkowego, ale zdecydowanie nie są to badania tożsame ani wymienne. Dziecko jest większe niemal 3x (ok. 400g w 20tc do ok. 1300g w 30tc) i niektóre rzeczy widać lepiej, inne wbrew pozorom trudniej zobaczyć.
W tym badaniu bardzo istotnym elementem jest ocena wzrastania płodu – w porównaniu do poprzednich badań i do ustalonego terminu porodu. Jeśli są jakieś niepokojące odchylenia, trzeba się nad nimi spokojnie pochylić i wyjaśnić.
Badania usg zalecane
Tutaj lista jest znacznie krótsza:
- Badanie usg pod koniec ciąży, tj. ok. 36-40tc
Badanie usg pod koniec ciąży
Tutaj nie ma określonego, sztywnego terminu na ich wykonanie. Zwyczajowo wykonuje się ok. 36-37tc i w niektórych sytuacjach powtarza około terminu porodu. Ich głównym celem jest ocena wzrastania płodu, czyli „zważenie” dziecka.
Tutaj ma znaczenie, kiedy tych gramów dziecko uzbierało za dużo – ryzyko makrosomii i problemów przy porodzie, ale też gdy ma ich za mało – ryzyko hipotrofii. Obie wersje są niepokojące. Zwykle lekarz patrząc na poprzednie badania ocenia konieczność wykonania kolejnych i wyznacza ich termin.
Czy można wykonywać badania częściej?
Z punktu widzenia pacjentki, to kluczowe pytanie. I odpowiedź jest prosta: Tak!
Badania ultrasonograficzne wykonuje się tak często, jak to jest konieczne, niekiedy nawet kilka w tygodniu, a nawet codziennie. Określa to cel badania, który wynika np. z konieczności monitorowania dobrostanu płodu, np. w skrajnej hipotrofii lub do wyznaczania terminu transfuzji dopłodowej w konflikcie serologicznym.
Więcej o bezpieczeństwie badań ultrasonograficznych przeczytasz tutaj: https://marianmalinowski.pl/ciaza/czy-usg-w-ciazy-jest-bezpieczne/
Bibliografia
Teksty źródłowe znajdziesz na stronach Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (https://www.ptgin.pl/) oraz Sekcji Ultrasonograficznej PTGiP (http://www.usgptg.pl/).
Dodaj komentarz