Jest to marker prezentowany na komórkach plazmatycznych i świadczy o zapaleniu. Do tej pory był zwykle kojarzony z hematologią i leczeniem nowotworów, ale od niedawna robi karierę w niepłodności. Poniżej wyjaśnię, dlaczego jest ważny w kontekście tzw. niewyjaśnionej niepłodności (ang. Unexplained Infertility, UI), która wg szacunków dotyczy ok. 15-30% przyczyn niepłodności.
Co to jest CD-138?
CD-138 to marker znany głównie jako syndekan-1, który jest w dużej liczbie prezentowany na komórkach plazmatycznych, czyli tzw. komórkach B układu immunologicznego. Komórki te, w odpowiedzi na kontakt z antygenem, zajmują się produkcją różnego rodzaju cytokin, które sterują działaniem innych komórek układu immunologicznego. To działanie można w pewnym sensie porównać do działania hormonów w większej skali.
Inaczej mówiąc, znalezienie CD-138 oznacza odnalezienie komórki plazmatycznej, która w odpowiedzi na napotkany antygen, czyli najczęściej jakiś czynnik chorobotwórczy, produkuje cytokiny powodujące stan zapalny. Stan zapalny, który histologicznie oznacza ściągnięcie innych komórek immunologicznych w celu walki z czynnikiem chorobotwórczym, jak bakteria lub wirus, jest formą podstawowej odpowiedzi immunologicznej. Kłopot z tym, że nie jest to odpowiednie środowisko dla implantacji zarodka.
Z drugiej strony to nie jest tak, że komórek plazmatycznych ma w ogóle nie być w endometrium. One mają prawo tam być (a nawet obowiązek…), ale w odpowiedniej liczbie. To trochę tak jak strażnik w wojsku, jak jest ich za dużo, bo się zbiegli, to znaczy, że coś złego się dzieje.
Co to jest chronic endometritis?
Sytuację opisaną w powyższym akapicie nazywamy chronic endometritis, czyli przewlekłym stanem zapalnym endometrium. Jest to kompletnie coś innego niż ostre zapalenie endometrium, które jest bardzo niebezpieczne dla zdrowia i życia kobiety. Przewlekłe zapalenie endometrium jest najczęściej bezobjawowe, ale niestety istotnie zmniejsza szansę na implantację zarodka (do 5x…). Można je wykryć wykonując badanie immunohistochemiczne próbki pobranej z jamy macicy oraz podejrzewać na podstawie subtelnych zmian w obrazie histeroskopowym endometrium (np. tzw. objaw truskawki lub mikropolipowatość).
Jak badamy CD-138?
Są dwie metody diagnostyczne, a w zasadzie jedna, ale zmienia się sposób pobrania próbki. Podstawą diagnostyki jest badanie immunohistochemiczne pobranej z jamy macicy próbki. Taką próbkę można pobrać na dwa sposoby:
- podczas histeroskopii przy okazji dokonując inspekcji jamy macicy w poszukiwaniu innych zmian (np. polipów, wad macicy, zrostów…)
- podczas biopsji endometrium (najczęściej za pomocą tzw. endosamplera)
Histeroskopia a CD-138
Histeroskopia polega na wprowadzeniu do jamy macicy histeroskopu (czyli rurki) z torem wizyjnym i torem narzędziowym (mniejszym lub większym – operacyjnym). Jest to metoda małoinwazyjna i w tym względzie podobna do laparoskopii ginekologicznej, ale w laparoskopii robimy dziurki w brzuchu i oglądamy macicę od zewnątrz, a w histeroskopii wchodzimy przez kanał szyjki macicy i oglądamy macicę od wewnątrz, czyli jamę macicy. Najczęściej wymaga znieczulenia i zaplecza operacyjnego – zakres jednego i drugiego zależy od wielkości histeroskopu.
W diagnostyce RIF lub UI wskazane jest wykonanie histeroskopii nie tylko w celu diagnostyki przewlekłego zapalenia endometrium. Ocena jamy macicy pod kontrolą wzroku doświadczonego operatora pozwala wykluczyć wiele innych potencjalnych przyczyn, np. zespół Asherman’a (czyli zrosty w jamie macicy), polipy czy mięśniaki modelujące endometrium.
Biopsja endometrium a CD-138
Biopsja endometrium to metoda, podczas której pobiera się próbkę z jamy macicy, ale na „ślepo”. Taka mniej inwazyjna, młodsza siostra łyżeczkowania jamy macicy. Wielką zaletą tej metody jest fakt, że nie wymaga znieczulenia i można ją wykonać w gabinecie ginekologicznym podczas zwykłej konsultacji. Umiejętne wykonanie biopsji endometrium w obstawie zwykłych leków przeciwbólowych sprawia, że dolegliwości bólowe najczęściej nie przekraczają tych znanych z miesiączki.
Kiedy badać CD-138?
Nie ma jednoznacznych zaleceń, kiedy badać marker CD-138. I czy badać także inne markery, jak np. CD56 kojarzone z komórkami NK. Zwykle podejmuje się próbę diagnostyki przewlekłego zapalenia endometrium (chronic endometritis) przy podejrzeniu RIF (czyli powtarzających się nieudanych implantacjach zarodka po embriotransferach w metodzie in-vitro), ale definicja RIF nie jest jednoznaczna, więc decyzja najczęściej zależy od indywidualnego doświadczenia lekarza i obranej strategii leczenia.
Jak leczyć?
Jest pewien kłopot z leczeniem, gdyż nie bardzo wiemy co leczyć. Stan zapalny to objaw, odpowiedź immunologiczna na jakiś bodziec. Jego zbadanie jest niezmiernie trudne technicznie, a wyniki nie zawsze są wiarygodne (pobranie próbki do badania bakteriologicznego z jamy macicy nie jest tak proste jak z pochwy czy kanału szyjki macicy). Zauważono jednak, że terapia antybiotykowa przynosi korzyść i po leczeniu szansę na udany transfer powracającą do wartości populacyjnych. Z racji tego, że antybiotykoterapia nie jest celowana (tzn. nie leczymy na podstawie antybiogramu), nie zawsze przynosi pożądany. Wtedy podejmujemy kolejną próbę z innym zestawem antybiotyków.
Bibliografia
- ESHRE good practice recommendations on recurrent implantation failure
- Challenges in Clinical Diagnosis and Management of Chronic Endometritis
- Endometrial Staining of CD56 (Uterine Natural Killer), BCL-6, and CD138 (Plasma Cells) Improve Diagnosis and Clinical Pregnancy Outcomes in Unexplained Infertility and Recurrent IVF Failures: Standardization of Diagnosis with Digital Pathology
- Prevalence of chronic endometritis in repeated unexplained implantation failure and the IVF success rate after antibiotic therapy
Dodaj komentarz