Jedna i druga mają za zadanie wykryć raka szyjki macicy. Ta klasyczna była pierwsza i jest na szkiełku. Jej kolejnym wcieleniem jest cytologia płynna, gdyż materiał pobierany jest do specjalnego pojemniczka ze specjalnym płynem (LBC, Liquid-Based Cytology). Jedno i drugie badanie należy do schematu badań profilaktycznych u kobiet, o których więcej przeczytasz tutaj: Kobiece badania profilaktyczne.
Ciekawostka historyczna
Początki badania cytologicznego mającego na celu wykrycie raka szyjki macicy sięgają lat ’20 zeszłego, jakże burzliwego XX wieku. W tym miejscu warto wspomnieć Georgios Nikolaou Papanikolaou i Aurel A. Babeș, którzy wymyślili i opracowali metodę badania cytologicznego. Od nazwiska tego pierwszego upowszechniła się popularna angielska nazwa tego testu, czyli „pap smear”. I pewnie nie ma tutaj znaczenia, że był on Grekiem, który przeniósł się do USA w 1913 roku, a ten drugi pochodził z Bukaresztu i działał w Rumunii. Zresztą to nie pierwsza sytuacja w medycynie, kiedy w ostatecznym rozrachunku liczy się bardziej prestiżowe miejsce pracy, np. choroba Leśniowskiego-Crohna (dr Antoni Leśniowski jako pierwszy już w roku 1904 opisał tę chorobę, ale w literaturze światowej funkcjonuje nazwa od nazwiska Burrill Bernard Crohn’a, który opisał ją ze współpracownikami dopiero w roku 1932).
Cytologia klasyczna
Cytologia klasyczna polega na pobraniu materiału z tarczy szyjki macicy i z kanału szyjki macicy specjalną szczoteczką cytologiczną. Następnie tak pobrany materiał nakłada się w specjalny sposób na szkiełko mikroskopowe i utrwala specjalnym utrwalaczem. Tak przygotowany preparat oglądany jest pod mikroskopem wg specjalnego schematu diagnostycznego. Wcześniej były to grupy cytologiczne wg Papanikolaou, a aktualnie wg systemu Bethesda, który jest nowocześniejszy i bardziej precyzyjny. Ze względu na prostotę oraz przyzwyczajenie pacjentek i lekarzy na wyniku cytologicznym obok kodu systemu Bethesda często jest także wynik wg systemu Papanikolaou, czyli słynne grupy I, II, III. Warto zaznaczyć, że do podejmowania decyzji klinicznych wykorzystuje się wyłączenie kody i oznaczenia systemu Bethesda, do którego są przystosowane nowoczesne i aktualne schematy postępowania.
Cytologia płynna, czyli LBC
Cytologia płynna to pierwsza, duża zmiana w przygotowaniu badań cytologicznych, która zaszła w ostatnich 50 latach. Różni się od klasycznej tym, że materiał cytologiczny jest pobierany do specjalnego pojemniczka z płynem cytologicznym. W laboratorium jest on odwirowywany, a zebrane w ten sposób komórki są dopiero oglądane pod mikroskopem. Schemat oglądania jest taki sam, jak w cytologii klasycznej, czyli system Bethesda.
Dlaczego cytologia płynna stała się kamieniem milowym w ocenie cytologicznej? Przede wszystkim dlatego, że był to pierwszy etap do automatyzacji przygotowania preparatu cytologicznego i automatyzacji jego oceny. W wielu badaniach przekładało się to na bardziej precyzyjne i powtarzalne wyniki, a więc lepsze i szybsze decyzje kliniczne. Ma też ona inne dodatkowe zalety, które okazały się istotne w postępowaniu diagnostycznym. Materiał uzyskany do LBC można wykorzystać w innych badaniach, np. do testu CinTecPlus (zestaw biomarkerów służący do rozróżnienia zmian o podłożu infekcyjnym od rzeczywistych zmian przedrakowych – pod mikroskopem wyglądają niemal identycznie) oraz do testu na obecność HPV (aktualnie infekcja HPV wirusami wysokoonkogennymi jest uważana za przyczynę raka szyjki macicy, stąd w nowoczesnych schematach postępowania przy nieprawidłowych wynikach cytologicznych i profilaktyce pojawia się test na obecność wirusów HPV).
Niestety nie ma róży bez kolców. Badanie LBC jest droższe od cytologii klasycznej, co w wielu miejscach na świecie jest istotną barierą do upowszechnienia się tej wersji cytologii ginekologicznej. Wciąż klasyczna cytologia jest badaniem tanim i powszechnym, co ma niebagatelne znaczenie w powszechnej profilaktyce raka szyjki macicy. Z drugiej strony w profilaktyce raka szyjki macicy pojawili się w ostatnim czasie nowi, istotni gracze, czyli test na HPV oraz szczepionka przeciwko HPV.
Test na HPV
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV, human papilloma virus) jest uznawany za przyczynę raka szyjki macicy, a obecność jego wysokoonkogennych wersji znacząco pogarsza rokowanie przy nieprawidłowym wyniku cytologicznym. Stąd w wielu sytuacjach na wynikach cytologicznych lub po kolposkopii jest zalecenie wykonania testu na HPV. W nowoczesnych schematach profilaktycznych także pojawia się test na HPV (międzynarodowych np. ASCCP, American Society for Colposcopy and Cervical Pathology, oraz rodzimych PTGiP, Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników).
Należy jednak podkreślić, że nosicielstwo HPV nie oznacza raka szyjki macicy nawet, jeśli są to typy wysokoonkogenne. Oznacza to tylko, że należy sumiennie przestrzegać zasad profilaktyki, gdyż jest się w grupie podwyższonego ryzyka.
Szczepionka na HPV
Zakażenie HPV jest najczęstszą chorobą przenoszoną drogą płciową. Szacuje się, że większość ludzi przechodzi zakażenie HPV. Istnieje ok. 120 typów tego wirusa, który można podzielić na typy wysokoonkogenne odpowiadające np. za raka szyjki macicy, ale też jamy ustnej czy prącia oraz o niskim potencjale onkogennym, które powodują zmiany brodawkowate na skórze i kłykciny kończyste.
Mamy już ponad 10-letnie doświadczenie w stosowaniu szczepionek na HPV. Badania i ostatnie metaanalizy jasno wskazują na skuteczność szczepionek przeciwko HPV w redukcji występowania raka szyjki macicy. Sztandarowym przykładem jest Australia, gdzie pozytywny efekt powszechnego stosowania szczepionki u młodych kobiet można było zaobserwować już po 4 latach od rozpoczęcia programu szczepionkowego zarówno u kobiet, ale też u mężczyzn. Aktualnie uważa się, że kombinacja szczepienia przeciwko HPV i profilaktyki cytologicznej dają najlepszą ochronę przed rakiem szyjki macicy.
Cytologia klasyczna, LBC czy test HPV?
Cytologia klasyczna, cytologia LBC i test na HPV to badania służące wykryciu raka szyjki macicy. Warto do tego zestawu dodać też badanie CinTecPlus. Które jest lepsze? Nie ma jednoznacznej i idealnej odpowiedzi. Oczywiście, cytologia LBC ma szereg dodatkowych możliwości niż cytologia klasyczna, ale to nie oznacza, że ta ostatnia jest zła. Wciąż spełnia swoje zadanie, szczególnie we wprawnych rękach lekarza, który rozumie różnice pomiędzy tymi badaniami. A testy HPV i CinTecPlus? Należy je wykonać w odpowiednim czasie i ze wskazań, zresztą jak wszystko w medycynie powinno się robić świadomie.
Jeśli masz wątpliwości, które badanie powinno być wykonane (cytologia klasyczna czy LBC?), zapytaj o to swojego ginekologa. Na pewno wyjaśni i rozwieje wszelkie wątpliwości.
Bibliografia
- Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia płaskonabłonkowych zmian śródnabłonkowych szyjki macicy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników
- Cervical Cancer Screening for Individuals at Average Risk: 2020 Guideline Update from the American Cancer Society
- Rekomendacje American Society for Colposcopy and Cervical Pathology
- The Pap (Papanicolaou) Test (American Cancer Society)
- Aurel Babeș (wiki)
- Georgios Papanikolaou (wiki)
- Antoni Leśniowski (wiki)
- HPV and Pap Testing FAQ (National Cancer Institute)
- Pap Test (ASCO Journals)
- Human Papillomavirus (HPV) Vaccines FAQ (National Cancer Institute)
- What Should I Know About Screening? (CDC)
Dodaj komentarz