Niedawno opublikowałem artykuł o testach ciążowych, po którym pojawiło się mnóstwo pytań o objawy ciążowe. Niby prosty temat, ale… tak nie jest, bo jak wytłumaczyć rzeczy oczywiste dla doświadczonego lekarza początkującej mamie w sposób prosty i praktyczny. Do tego jeszcze dochodzi rozwój medycyny i świadomość kobiet. I już na wstępnie mamy węzeł gordyjski, który postaram się rozwiązać albo po prostu przeciąć jak Aleksander Macedoński 🙂
Jak to było kiedyś?
Z czasów studenckich pamiętam do dziś rozdział w podręczniku do położnictwa i ginekologii pt. Rozpoznanie ciąży, a w nim podział na objawy przypuszczalne, prawdopodobne i pewne. Mając już na karku kilkanaście lat praktyki ginekologicznej i lata rozwoju medycyny kolejny raz przeczytałem ten rozdział już z pewnym dystansem. Pomyślałem sobie, że to jednak fascynujące jest, jak przez ten czas zmieniła się rzeczywistość ginekologiczno-położnicza. Trochę jak czytanie książek z pogranicza historii medycyny, a to przecież był początek tego wieku…
Zatem prześledźmy te objawy przypuszczalne, prawdopodobne i pewne, a potem spróbujmy dopasować je do czasów współczesnych.
Do objawów przypuszczalnych zaliczamy:
- brak miesiączki – ale uwaga na nieregularne cykle…
- zmiany dotyczące piersi, czyli głównie chodzi o powiększenie piersi, wzmożoną tkliwość i świąd brodawek
- nudności z wymiotami lub bez – aktualnie najczęstsza przyczyna skarg i zażaleń w ciąży – że są, ale także kiedy ich nie ma…
- zaburzenia oddawania moczu – wynikające z ucisku na pęcherz moczowy, po wykluczeniu zapalenia układu moczowego
- zmęczenie – w dzisiejszych czasach trudno ten objaw łączyć z ciążą, ale pacjentki często skarżą się na senność w początkach ciąży…
- ruchy płodu – brzmi to trochę fantastycznie, kiedy uświadomimy sobie, że ruchy płodu pojawiają się dopiero ok. 18-20tc, a kiedyś było to traktowane jako objaw sugerujący ciążę… Z drugiej strony w swojej praktyce widziałem sytuacje, kiedy do szpitala zgłaszała się pacjentka skarżąca się na bóle brzucha a wychodziła zaskoczona z noworodkiem po porodzie (pracuję w Warszawie, a nie na prowincji…)
Do listy objawów prawdopodobnych zaliczamy:
- powiększenie brzucha – w tym punkcie musimy rozważyć dwie sytuacje: pierwsza pojawia się na początku ciąży i jest spowodowana zmniejszeniem perystaltyki pod wpływem działania progesteronu (główny hormon odpowiedzialny za utrzymanie ciąży), a druga powiększającą się macicą, ale dopiero po ok. 20 tygodniu ciąży. Z drugiej strony, sam miałem młodą pacjentkę, która przyszła ze skargą, że nagle przytyła i to pewnie przez jakieś „hormony”…
- zmiany w obrębie szyjki – subtelne zmiany w badaniu ginekologicznym, w zasadzie już bez znaczenia klinicznego (objawy Hegara i Chadwicka)
- dodatni wynik próby ciążowej – tak, jeszcze w podręczniku z roku 2005 nie był to pewny objaw ciąży, a dziś test ciążowy można kupić w drogerii… Przeczytaj Słów kilka o testach ciążowych.
Do objawów pewnych zaliczane było:
- wysłuchanie czynności serca płodu – jako ciekawostkę podam, że wysłuchanie serca płodu stetoskopem lub specjalną słuchawką położniczą jest możliwe od ok. 17-19. tygodnia ciąży i to u szczupłej kobiety przez doświadczonego ginekologa lub położną
- wyczucie ruchów płodu – ale nie przez pacjentkę, tylko przez lekarza – jest możliwe dopiero w III trymestrze, który formalnie liczymy od 26. tygodnia ciąży
- wizualizacja płodu w badaniu ultrasonograficznym – a ta powszechna dziś metoda, została wymieniona na ostatnim miejscu. Jako anegdotkę dodam opowieści starych doktorów z czasów, kiedy ja byłem młodym adeptem ultrasonografii: zawsze powtarzali, że najważniejsze to dobrze policzyć dzieci, a potem zabierać się za inne sprawy 🙂
A jak jest teraz?
W dzisiejszych czasach, w zasadzie temat rozpoznania ciąży załatwiają testy ciążowe (oba rodzaje: te z moczu i te z krwi, czyli β-HCG) oraz ultrasonografia (zajrzyj: Pierwsze usg). Są łatwo dostępne i pewne, a ultrasonografia dostarcza wizualnego dowodu przy okazji precyzując wielkość ciąży, co jest szczególnie istotne u pacjentek z nieregularnymi miesiączkami. Za to jako pokłosie testów ciążowych pojawił się termin „ciąża biochemiczna” w kontekście problemów z utrzymaniem ciąży (patrz: To była ciąża biochemiczna…).
Jeśli chcesz zgłębić temat testów ciążowych, zajrzyj tutaj: Słów kilka o testach ciążowych, a tutaj zapoznasz się z obliczaniem terminu porodu (Termin porodu) i kalkulatorem ciążowym (Kalkulator Porodu | Oblicz termin porodu | dr Marian Malinowski).
Z drugiej strony, z tych wszystkich objawów przypuszczalnych i prawdopodobnych ostały się tylko nudności i wymioty, ale nie w kontekście rozpoznania ciąży, tylko jej dolegliwości. I tutaj jest ciekawostka, gdyż kobiety traktują ten objaw jako dowód, że z ciążą jest wszystko w porządku. Zaniepokojone pojawiają się w gabinecie, jeśli tych objawów nie ma lub nagle się skończyły. Te dość dokuczliwe dolegliwości doczekały się wielu badań i różnorakich zaleceń, np. któż nie zna słynnych imbirowych naparów. Jako ciekawostkę podam, że nudności i wymioty w ciąży dotyczą ok. 90% pacjentek ciężarnych, a brytyjski NHS (ang. National Health Service) szacuje, że koszty wizyt i hospitalizacji z tym związanych sięgają rocznie aż 62 mln funtów szterlingów. Pewnie dlatego nudności i wymioty w ciąży doczekały się swoich własnych rekomendacji opracowanych przez brytyjskie towarzystwo ginekologiczne (Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, RCOG) w roku 2016, a zaktualizowanych w roku 2024. Ich podsumowaniem zajmę się w osobnym opracowaniu, gdyż pojawia się tam wreszcie metoda postępowania, która działa i jest bezpieczna dla płodu 🙂
Dodaj komentarz