Wkładki wewnątrzmaciczne (IUD, intrauterine device) są coraz powszechniejszą formą antykoncepcji. A jak są coraz częstsze, to ich użytkowniczki częściej stykają się z różnymi prozaicznymi problemami, jak np. badania obrazowe w medycynie, czyli usg, TK i MRI.

Na początku wyjaśnię jakie są rodzaje wkładek wewnątrzmacicznych, a później odniosę się do różnych form obrazowania w medycynie.

Rodzaje IUD

Wkładki wewnątrzmaciczne można podzielić na dwa główne rodzaje:

wkładki wewnątrzmaciczne nie-hormonalne, ale zawierające miedź (IUD-Cu)
wkładki wewnątrzmaciczne hormonalne, czyli uwalniające lewonorgestrel (IUD-LNG)

Wkładki wewnątrzmaciczne zawierające miedź (IUD-Cu)

To chyba najpopularniejsza wersja wkładki wewnątrzmacicznej. Na jej pomysł wpadł Jaime Zipper w Chile, który badając wpływ różnych metali zauważył, że właśnie miedź działa miejscowo na endometrium. Badania wykazują, że miedź wywiera działanie przed implantacją (zagnieżdżeniem się) zapłodnionej komórki jajowej w jamie macicy. Ma ono związek z działaniem plemnikobójczym lub zmniejszającym ruchliwość plemników lub ich zdolności do zapłodnienia.

Rodzajów wkładek jest wiele, zresztą kształtów też. Najpopularniejszym jest kształt litery „T”, który najłatwiej dopasowuje się do trójkątnego (w zasadzie to odwrócony ostrosłup) kształtu jamy macicy. Ale na rynku są również koraliki lub inne wariacje na temat literki „T”.

Wkładki zwykle zbudowane są z plastikowego rusztowania, do którego w różny sposób jest dodawana miedź (np. w formie owiniętego drucika lub tulejek lub kuleczek). I właśnie ta część metalowa jest podejrzewana o problemy, aczkolwiek zupełnie niesłusznie, o czym poniżej.

Napisałem zwykle, gdyż są też wkładki zbudowane całkowicie ze stali, tzw. „Chinese ring”, dostępne tylko w Chinach. To wyjątek, o którym trzeba pamiętać mając styczność z pacjentką z tego kręgu kulturowego.

Wkładki uwalniające hormon (IUD-LNG)

Ten hormon to lewonorgestrel i dotyczy wszystkich wkładek tego typu bez względu na producenta i charakterystykę.

Te wkładki są zbudowane podobnie do IUD-Cu, ale zamiast miedzi mają zbiorniczki uwalniające hormon lewonorgestrel. Jest to zatem forma antykoncepcji jednoskładnikowej o działaniu miejscowym.

Tak wygląda wkładka wewnątrzmaciczna w obrazowaniu 3D.

Badania obrazowe w medycynie

W medycynie badań obrazowych jest kilka rodzajów, a więc:

badanie ultrasonograficzne (usg), gdzie wykorzystuje się dźwięk o odpowiedniej częstotliwości do obrazowania tkanek
badanie tomografii komputerowej (TK, tomografia komputerowa lub CT, computed tomography), jest to rodzaj obrazowania rentgenowskiego
badanie rezonansu magnetycznego (MRI, magnetic resonance imaging), gdzie do obrazowania wykorzystuje się magnetyczne właściwości ludzkiego ciała

Ultrasonografia a wkładka wewnątrzmaciczna

Ultrasonografia to najczęściej wykorzystywane badanie w medycynie, a w ginekologii w zasadzie jedyne (wyjątkiem jest ginekologia onkologiczna). W tej sytuacji problemem była wizualizacja wkładki wewnątrzmacicznej, a w zasadzie jej brak w przypadku niektórych wkładek wewnątrzmacicznych. Dlaczego to takie ważne?

Ultrasonografia jest wykorzystywana do kontroli położenia wkładki wewnątrzmacicznej w jamie macicy. Oznacza to, że wkładka (IUD) musi odbijać fale ultradźwiękowe, by być zobaczoną podczas badania usg.

Wkładki miedziane mają ułatwione zadanie, gdyż metale odbijają fale ultradźwiękowe. Gorzej miały wkładki hormonalne zbudowane tylko z plastiku. Rozwiązano ten problem dodając do nich specjalne markery widoczne podczas badania usg. Zatem w chwili obecnej wszystkie dostępne na rynku wkładki wewnątrzmaciczne są dobrze widoczne podczas badania ultrasonograficznego.

Wkładki a tomografia komputerowa

Tutaj nie było żadnych problemów. Wszystkie rodzaje wkładek wewnątrzmacicznych (IUD) są dobrze widoczne i nie zaburzają obrazu.

Wkładki a rezonans magnetyczny

MRI to bardzo potężny magnes, a więc przyciąga wszelkie metale, o czym łatwo zapomnieć. Jest to też przyczyna kontrowersji związanymi z wkładkami zawierającymi miedź.

Z rezonansem magnetycznym jest największy problem, gdyż jest to w sumie wielki i bardzo silny magnes, a wkładki zawierają metal. Wkładki uwalniające hormon z oczywistych powodów nie są brane pod uwagę w tym rozważaniu (nie zawierają w sobie metalu).

Problem ten spędzał sen z oczu wielu badaczom od dawna. Jedno z pierwszych badań pojawiło się już w 1987 roku. Ja skupię się na tych najnowszych, gdyż moc MRI znacznie wzrosła od tamtego czasu.

W badaniach z 2007, 2013 i 2018 roku wnioski są względnie podobne. Nie ma przeciwskazań do wykonywania badań MRI z mocą 1,5T i 3T u pacjentek z wkładkami miedzianymi. Nie zniekształcają one obrazu, nie dają istotnych artefaktów i nie przesuwają się pod wpływem pola magnetycznego urządzenia. Wyjątkiem jest tzw. „Chinese ring” zbudowany w całości ze stali, który powinien być usunięty przed badaniem MRI. Jest zakwalifikowany jako „MR unsafe”.